بيلبوردهاي خيابان ها و بزرگراه هاي شهر، تابلوهاي محتوي تصاوير و عباراتي در توصيف كالاهاي مصرفي خارجي در پررفت و آمدترين گذرگاه ها، معرفي انواع و اقسام لوازم آرايشي و بهداشتي كه روزانه پذيراي نگاه هزاران نفر از شهرونداني است كه در مترو تردد دارند و ناچار از حركت قطار شهري بر دستگيره هايي حاوي ظروف شامپو و نوشابه و غيره تكيه مي زنند و راه نجات خود را از فشار مسافران اتكا به همين دستگيره ها مي دانند تنها نمونه مختصري از وجوه بصري تبليغات است. غافل از اينكه ال سي دي هاي مستقر در خيابان هاي بزرگ يا فروشگاه ها و سوپرماركت ها و ايستگاه هاي مترو كه هم و غم خود را بر معرفي برخي كالاها گمارده اند روش صوتي جذب مشتري است تا ديگر مجالي براي رهايي از ترويج مصرف گرايي باقي نماند.

هرچند مدتي پيش تبليغ در شبكه هاي
ماهواره اي فارسي زبان ممنوع اعلام شد اما تبليغات به عنوان ركن اساسي در زمينه اقتصادي، بازرگاني و عامل تحقق چشم انداز 20 ساله در سال 1404 از سوي اين شبكه ها مورد سوء استفاده قرار گرفت و البته قربانياني هم برجاي گذاشت اما اين رسانه به عنوان ابزار پوياي جنگ نرم تاخت و تاز خود را بر جوامع در حال توسعه ادامه مي دهد.

اگرچه جامعه شناسان تحول در ساختار جامعه را عامل گرايش به محصولات نوظهور ناشي از تبليغات عنوان مي كنند اما ارتباط شناسان عامل عمده تحول و تغييرپذيري را ناشي از وجود وسايل ارتباط جمعي از جمله ماهواره و تارهاي عنكبوتي اينترنت مي دانند و جالب آنكه اغلب شبكه هاي ماهواره اي و در راس آن شبكه هاي فارسي زبان قسمت اعظم برنامه هاي خود را به تبليغ كالاهاي مصرفي اختصاص داده اند.

با اين حال يكي از آسيب هاي اين رسانه نوين رواج فرهنگ مصرف گرايي است. چرا كه تنوع كالاهايي كه همگي مزايايي مشابه دارند و با اندك تفاوت نسبت به محصول سري قبل، موفق تر و موثرتر معرفي مي شود با ايجاد نوعي احساس نياز صرفا سعي در جذب مشتري دارند. متاسفانه عده اي هم در اين ميان سردرگم آگهي ها مي شوند تا با تهيه و مصرف كالاهاي در ظاهر خارجي به اهداف مدنظر خود برسند.

افزايش قد تا 10 سانت فقط با يك نوع قرص!

مطالعه نمونه اي از اين تبليغات شبكه هاي فارسي زبان ماهواره اي خالي از لطف نيست.
- داروي ترك اعتياد ...، پنج برابر قدرتمندتر از داروهاي ترك اعتياد كنوني، داروي ضد درد و مكمل ترك شيشه، كرم زيبايي پوست، صددرصد تضميني، شما مي توانيد از اين شركت پودر افزايش وزن را هم تهيه كنيد.
- معجزه قرن! ديگر نگران كوتاهي قد خود نباشيد. با ... مي توانيد به قد دلخواه خود برسيد، با مصرف فقط 45 روز بين 8 تا 10 سانت بلند مي شويد!

- بازسازي كامل بافت مو در 75 روز، برطرف كننده چين و چروك، جاي بخيه و جراحي آثار سوختگي و لك هاي دوره بارداري و ... با اين محصول زيبايي، جواني و سلامت پوست خود را بازيابيد. . .
برخي شبكه هاي ماهواره اي فارسي زبان كه به اين تبليغات قانع نيستند و اهداف مالي و اقتصادي و البته سياسي صاحبانشان را كافي نمي بينند با اقناع مخاطبان احساس نياز كاذب ايجاد كرده و سعي در جلب مشتريان بيشتر دارند. به همين منظور به ظاهر مصرف كنندگان محصولات را پشت تريبون تبليغات جاي مي دهند تا اين افراد از تجربه شان! مخاطبان را مطلع كنند.

ادامه برخي تبليغات كاذب را بخوانيد:
- من قبلا از كوتاهي قدم رنج مي بردم بعد از مصرف اين دارو توانستم به قد دلخواهم برسم و الان اعتماد به نفس زيادي دارم. من هميشه از اينكه قدم به وسايل خانه نمي رسيد اذيت مي شدم.
- از جاتون تكان نخوريد. يه محصول جديد كه بدون اون كارا سخت مي شه. با ماهي تابه ... طعم واقعي غذا رو تجربه كنيد. با اين محصول مي توانيد سرعت و سادگي را در سرخ كردن، آرام پز كردن، زودپز كردن، بخارپز كردن و كباب كردن تجربه كنيد.

ببينيد چطور مي توانيد غذاهاي خوشمزه تري با صرف انرژي و زمان كمتر آماده كنيد و چطور در يك چشم به هم زدن همه چيز تميز مي شود.

- درمان ناتواني هاي جنسي. با اين وسيله نيازي به محصولات ديگر نداريد. از فروشگاه هاي ديگري كه محصولات ما را به شما عرضه مي كنند تهيه نكنيد و فقط از نمايندگي هاي اين شركت تهيه نماييد!
اما مشكل به همين جا ختم نمي شود و سرمايه گذاري در كشورهايي كه طي سال هاي اخير با سير نزولي اقتصاد غرب دچار بحران شده اند را در راس هدف قرار داده اند.

- اقامت در ... امكان تحصيل، امنيت، زندگي مرفه را به شما هديه مي دهد. همين حالا بهترين فرصت براي سرمايه گذاري در اينجا است. مشاورين املاك بهترين فرصت سرمايه گذاري را براي شما فراهم مي آورند و شما را از سرمايه گذاري خود مطمئن مي سازند. با مشاورين ما تماس بگيريد. . .

از بوي گندم تا طعم خشخاش با خواننده لوس آنجلسي!
گاهي اوقات تبليغات كالاهاي تهي از مزيت هاي اعلام شده از سوي شبكه هايي كه براي ادامه حيات نيازمند حمايت و كمك هستند تبديل به برنامه هاي دو ساعته مي شود.
به طور مثال مدتي است برنامه ترك اعتياد از سوي يكي از خوانندگاني كه سال ها تجربه مصرف مواد مخدر داشته و به ظاهر چندسالي است ترك كرده سوژه توليدكنندگان شبكه هاي فارسي زبان شده و در خلال برنامه هاي روان درماني ترك اعتياد محصولاتي براي ترك اعتياد و رفع وسوسه استعمال مواد مخدر ترويج مي شود.

تبليغاتي از قبيل :
داروي ترك اعتياد ... . پنج برابر قدرتمندتر از داروهاي ترك اعتياد كنوني!
داروي ضد درد و مكمل ترك شيشه، كرم زيبايي پوست، صددرصد تضميني. شما مي توانيد از اين شركت پودر افزايش وزن را هم تهيه كنيد.
در حالي كه مصرف اين نوع داروهاي ترك اعتياد از سوي پزشكان و داروسازان شديدا نفي مي شود اما عده اي هم هستند كه تعصبشان را خرج زودباوري شان كرده اند و متعاقب اينكه مرغ همسايه غاز است، جسم و روحشان را به شبكه هاي ماهواره اي سپرده اند.
دكتر محمدرضا حيدري پزشك متخصص در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان معتقد است: هنوز دارويي براي ترك اعتياد كامل بدون احتياج به مكمل هاي عاطفي خانواده و دوستان ساخته نشده، حتي طبق پاره اي شنيده ها داروهاي ترك اعتياد تبليغي حاوي مواد مخدر فشرده اي است كه وابستگي كامل جسمي و روحي فرد را به مواد مخدر تشديد مي كند.
وي در ادامه اظهار مي دارد كه اين داروها به نام داروهاي گياهي تبليغ مي شود استاندارد نيست. به طور مثال فقط 4 يا 5 برگ يك گياه مي تواند در صورت فشرده شدن در يك كپسول جاي گيرد در حالي كه اين ميزان مصرف قادر نيست فرد را از نظر جسمي و روحي نجات دهد.
تبليغاتي كه مغز را از كار مي اندازد
داروهاي ترك اعتياد، قرص هاي لاغري و داروهاي افزايش وزن كه به عنوان منجي برخي از مخاطبان شبكه هاي ماهواره اي تبليغ مي شوند آنقدر خطرناك هستند كه تا مرز از كارافتادگي مغز هم مي توانند پيش بروند.
اين موضوعي است كه دكتر عليرضا كشاورز متخصص پزشكي قانوني بيشتر راجع به آن توضيح مي دهد: داروهاي ترك اعتياد كه در شبكه هاي ماهواره اي فارسي زبان تبليغ مي شود پارگي عروق، بيماري هاي تنفسي و در نهايت از كار افتادگي فعاليت مغز را به همراه دارد.
وي تصريح مي كند: تبليغات اين داروها در شبكه هاي ماهواره اي فارسي زبان در حالي است كه تبليغ اين داروها در كانال هاي اروپايي و آمريكايي با نظارت قوي و از سوي شركت توليدكننده و افراد متخصص صورت مي گيرد.
دكتر كشاورز در ادامه اظهار مي دارد: ترس جوانان از آگاهي خانواده از موضوع اعتياد، طولاني بودن مدت درمان در مراكز ترك اعتياد و مشكلات كمبود دارو از علل افزايش تقاضا براي اين داروها است.
وي معتقد است: متاسفانه سالانه معتادان زيادي به علت استفاده از اين دسته داروي نامرغوب جان خود را از دست مي دهند. بنابراين لازم است تا مراجع قضايي و نظارتي با مشاهده شماره تلفن هاي دفاتر نمايندگي توزيع اين داروها كه در شبكه هاي ماهواره و آگهي هاي نشريات روزانه تبليغ مي شود با آنان برخورد كنند.
دكتر محمد باقري صابري ظفرقندي هم طي گفت و گويي در رابطه با تبليغات شبكه هاي ماهواره اي در زمينه درمان اعتياد كه ادعاي مجوز FDA را دارند و در تمام شهرستان ها نمايندگي اعلام مي كنند، معتقد است كه تمام اين تبليغات عوام فريبي است. درمان اعتياد تنها در مراكزي مجاز است كه تابلو و مجوز نهادهاي قانوني كشور را دارند .
وي اظهار مي دارد: داروهايي كه در اين شبكه ها براي درمان اعتياد تبليغ مي شود اغلب، بيش از 70 درصد موادشان از داروهاي خطرناك و مواد مخدر است. اين درمان ها عمدتا غيرعلمي است و در مكان هاي غيراستاندارد ارايه مي شود. متاسفانه بعضا اين تبليغات در مطبوعات كشور نيز مشاهده مي شود .
اين توصيه ها به اين نكته هم اشاره دارد كه عمده تبليغات شبكه هاي ماهواره اي گمراه كننده و مسبب تشويش اذهان عمومي است و هرگز نبايد افراد سلامت خود را در معرض چنين تجربياتي كه نتايج آن از پيش تعيين شده است قرار دهند .

رضايت مشتري جايگاهي ندارد
اگرچه محصولات داخلي با كيفيت بهتري نسبت به تبليغات ماهواره اي در ميان پزشكان جاي دارند اما حتي اين موضوع هم مسببي براي رهايي از چنگال تارهاي عنكبوتي نيست كه با ايجاد احساس نياز درصدد جذب مشتري اي هستند كه رضايت يا نارضايتي او پس از مصرف اندك بهايي هم براي توليدكنندگانش ندارد.
دكتر سيد مهدي كاظمي اسكو داروساز، داروهاي ترك اعتياد و يا قرص هاي لاغري و مكمل هاي افزايش وزن را داراي مواد ناشناسي مي داند كه به هيچ عنوان مصرف آن از سوي پزشكان و داروسازان تاييد نمي شود.
وي در گفت و گو با گزارشگر كيهان مي گويد: البته علاوه بر محصولات ماهواره اي، داروهاي دست سازي هم توسط عطاري ها ساخته و عرضه مي شود كه مي بايست مورد بررسي قرار گيرد.
دكتر كاظمي ضمن تاكيد بر اقدامات موثر وزارت بهداشت در اشباع بازار محصولات مطمئن مي گويد: محصولات خوبي در داخل توليد مي شود و حتي محصولات خارجي وارد شده هم داراي مجوز وزارت بهداشت هستند و توصيه مي شود مردم فقط از اين نوع محصولات استفاده كنند، البته نمي توان منكر قدرت تبليغات شد.
وي اضافه مي كند: بارها اين تجربه را داشته ايم كه با تبليغ هر كالاي بهداشتي يا دارويي با افزايش مشتري مواجه شده ايم تفاوتي هم ندارد اين تبليغ از سوي صدا و سيما باشد يا شبكه هاي ديگر.
اين پزشك داروساز تاكيد دارد كه برخي فكر مي كنند محصولات تبليغي شبكه هاي ماهواره اي حقيقتا خارجي هستند و بايد كيفيت خوبي داشته باشند. در حالي كه آسيب هاي آنها بسيار زياد است اما توليدات داراي مجوز هرگز مضرات داروهاي لاغري كه حاوي شيشه و مواد مخدر هستند يا موجب عقيم شدن افراد مي شوند را ندارد.
شايد به همين علت است كه كارشناسان اجتماعي براين عقيده اند تا وقتي اين باور ذهني اشتباه كه تمام ساخته هاي بشر غربي ايده آل است، تصحيح نشود نمي توان تاثيرپذيري تبليغات ماهواره اي را بي اثر كرد و يا حداقل كاهش داد.